Definicja i podstawy ekonomii pozytywnej
Ekonomia pozytywna, często nazywana „ekonomią jak jest”, to gałąź ekonomii, która skupia się na opisie, analizie i wyjaśnieniu zjawisk ekonomicznych. Wykorzystuje metody naukowe do badania praw i zależności rządzących gospodarką, nie wydaje jednak sądów wartościujących ani nie stawia pytań o to, co powinno być.
Przykładowo, ekonomia pozytywna mogłaby badać, jakie są skutki wprowadzenia podatku od cukru dla spożycia słodyczy i napojów gazowanych. Nie mówi jednak, czy taki podatek powinien zostać wprowadzony, ani jakie powinny być jego stawki.
Ekonomia pozytywna jest obiektywna i opiera się na faktach – stąd jej nazwa, nawiązująca do pozytywizmu, nurtu filozoficznego podkreślającego rolę doświadczenia i nauki w poznawaniu świata.
Ekonomia normatywna – ekonomia jak powinna być
Z kolei ekonomia normatywna, zwana też „ekonomią jak powinna być”, skupia się na pytaniach o wartości, cele i optymalne rozwiązania. Zajmuje się kwestiami, co powinno się stać, co jest sprawiedliwe, jakie cele gospodarka powinna realizować, jakie działania powinny być podjęte. W przeciwieństwie do ekonomii pozytywnej, ekonomia normatywna jest subiektywna i zależy od systemu wartości.
Przykładowo, ekonomia normatywna mogłaby zadać pytanie, czy powinien być wprowadzony podatek od cukru, jakie powinny być jego stawki, czy jest to sprawiedliwe i jakie cele powinno to służyć.
Różnice między ekonomią pozytywną a normatywną
Główną różnicą pomiędzy ekonomią pozytywną a normatywną jest to, że ta pierwsza opisuje, co jest, podczas gdy ta druga zastanawia się, co powinno być. Ekonomia pozytywna jest obiektywna, bazuje na faktach i statystykach, a jej wyniki są w dużej mierze niezależne od systemu wartości badacza. Ekonomia normatywna jest natomiast subiektywna, zależy od systemu wartości i w dużej mierze opiera się na sądach wartościujących.
Innym ważnym rozróżnieniem jest to, że ekonomia pozytywna może być empirycznie sprawdzona – można zbadać, czy dane prawo ekonomiczne jest prawdziwe, na podstawie danych i obserwacji. Z kolei sądy ekonomii normatywnej nie są weryfikowalne empirycznie – to, czy dany cel jest wartościowy, czy dane rozwiązanie jest sprawiedliwe, to kwestie subiektywne.
Współzależność ekonomii pozytywnej i normatywnej
Chociaż ekonomia pozytywna i normatywna różnią się pod wieloma względami, są one ze sobą ściśle powiązane i obie są niezbędne dla pełnego zrozumienia i efektywnego działania gospodarki. Bez wiedzy o tym, jak są zorganizowane i funkcjonują gospodarki (ekonomia pozytywna), trudno byłoby podejmować decyzje o tym, jakie działania powinny być podjęte (ekonomia normatywna).
Jednocześnie, bez określenia celów i wartości (ekonomia normatywna), trudno byłoby zastosować wiedzę o funkcjonowaniu gospodarki (ekonomia pozytywna) w praktyce. Dlatego, mimo swoich różnic, ekonomia pozytywna i normatywna są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie się uzupełniają.
Znaczenie ekonomii pozytywnej i normatywnej w praktyce
Zarówno ekonomia pozytywna, jak i normatywna mają ogromne znaczenie praktyczne. Wiedza na temat funkcjonowania gospodarki, praw i zależności ekonomicznych, pozwala na poprawne zrozumienie mechanizmów rządzących gospodarką, prognozowanie zachowań gospodarczych, a także podejmowanie efektywnych decyzji gospodarczych.
Z kolei ekonomia normatywna pozwala na określenie celów gospodarki, podejmowanie decyzji o tym, jakie działania powinny być podjęte, a także ocenę, czy dane rozwiązania są sprawiedliwe i zgodne z przyjętym systemem wartości. Bez ekonomii normatywnej trudno byłoby podejmować decyzje o kształcie polityki gospodarczej, alokacji zasobów czy redystrybucji dochodów.
