Pojęcie i historia industrializacji
Industrializacja, czyli proces przemiany społeczeństwa rolniczego w społeczeństwo przemysłowe, to fenomen, który na dobre zaznaczył swoją obecność w XVIII wieku, choć pierwotne korzenie tego procesu sięgają jeszcze czasów starożytnych. Proces ten niesłychanie przyspieszył dzięki wynalezieniu maszyny parowej przez Jamesa Watta – to właśnie ten moment często uznaje się za symboliczny początek rewolucji przemysłowej.
Wprowadzenie maszyn do produkcji towarów nie tylko zwiększyło ich ilość, ale także przyczyniło się do pojawienia się nowych branż przemysłu, takich jak hutnictwo czy przemysł chemiczny. Oznaczało to także konieczność zmiany organizacji pracy – od rzemieślniczej do fabrycznej, związanej z podziałem pracy na poszczególne operacje.
To, co zdefiniowało industrializację, to nie tylko zmiana w technologii, ale także w społeczeństwie i gospodarce. Przede wszystkim, przemysł stał się dominującym sektorem gospodarki, a większość populacji przestała być bezpośrednio związana z rolnictwem.
Industrializacja a urbanizacja
Z industrializacją nierozerwalnie związany jest proces urbanizacji. To fenomen przenoszenia się populacji z obszarów wiejskich do miast, które zaczęły gwałtownie rosnąć. Przemysł skupiał się w miastach, więc tam też przenoszono się w poszukiwaniu pracy.
Według danych ONZ, w 1950 roku tylko 30% populacji świata mieszkało w miastach. W 2014 roku było to już 54%, a prognozy na rok 2050 mówią o 66%. Ten gwałtowny wzrost liczby mieszkańców miast jest bezpośrednio związany z industrializacją.
Urbanizacja to jednak nie tylko proces przenoszenia się ludzi do miast, ale także zmiana struktury społecznej, kultury, stylu życia. Zmieniło się także postrzeganie miast – z miejsc niezdrowych i niebezpiecznych stały się one symbolem postępu.
Wpływ industrializacji na gospodarkę
Industrializacja przyniosła ze sobą wiele zmian w gospodarce. Przede wszystkim, przemysł stał się dominującym sektorem gospodarki – to właśnie produkcja towarów stała się głównym źródłem dochodów.
Zmieniła się także struktura zatrudnienia – zdecydowana większość populacji przestała być związana bezpośrednio z rolnictwem i zaczęła pracować w przemyśle. To z kolei przyczyniło się do wzrostu liczby klas średnich i wzrostu nierówności społecznych.
Według danych Światowego Banku, w 1820 roku dochód per capita na świecie wynosił 605 dolarów. W 1990 roku, po ponad 170 latach industrializacji, wynosił już 6809 dolarów – czyli wzrósł ponad 11-krotnie.
Industrializacja a środowisko
Industrializacja miała ogromny wpływ na środowisko. Przemysł na masową skalę zaczął wytwarzać ogromne ilości zanieczyszczeń, które negatywnie wpływają na zdrowie ludzi i ekosystemy.
Według Światowej Organizacji Zdrowia, zanieczyszczenie powietrza jest jednym z największych zagrożeń dla zdrowia na świecie, powodując rocznie około 7 milionów zgonów.
Industrializacja przyczyniła się także do intensyfikacji zmian klimatycznych. Według danych Panelu Międzyrządowego ds. Zmian Klimatu, przemysł jest jednym z głównych źródeł emisji dwutlenku węgla, jednego z głównych gazów cieplarnianych.
Zalety i wady industrializacji
Industrializacja przyniosła wiele korzyści – przede wszystkim, przyczyniła się do wzrostu dobrobytu, poprawy warunków życia, rozwoju technologii. Dzięki niej powstały nowe branże, nowe miejsca pracy, nowe możliwości dla ludzi.
Z drugiej strony, industrializacja miała także swoje koszty – przede wszystkim, negatywny wpływ na środowisko i zdrowie ludzi, wzrost nierówności społecznych, zmiany w strukturze społecznej.
Według danych Międzynarodowego Instytutu Badań nad Klimatem, przemysł odpowiada za około 21% globalnej emisji dwutlenku węgla. Z drugiej strony, według danych Światowego Banku, industrializacja przyczyniła się do wzrostu dochodu per capita na świecie ponad 11-krotnie.
Industrializacja to zatem proces o złożonym, dwuznacznym charakterze – z jednej strony przynoszący wiele korzyści, z drugiej – wiążący się z wieloma kosztami.
